Introductie

Soms komt het voor dat je een stof vind die qua textuur en kleurfamilie precies is wat je zoekt- echter de precieze tint werkt absoluut niet voor je kostuum. Of je hebt- net zoals ik- een lap stof in bulk ingekocht en wilt er twee kledingstukken van maken die niet in dezelfde kleur kunnen zijn, voor welke reden dan ook. Dan is het handig om de stof te kunnen verven. Dit kan je prima zelf thuis doen worden met natuurlijke kleurstoffen. Voor een van mijn klanten wilde ik deze technieken gebruiken om twee verschillend gekleurde kledingstukken te maken uit dezelfde stof. De kleding gaat van wol worden gemaakt en met het zoeken naar bronnen ontdekte ik hoe weinig er eigenlijk bekend was- wol wordt namelijk vaak als garen gekleurd, niet als stof. De meeste stofkleuringen worden op linnen en katoen uitgevoerd. Genoeg reden om op onderzoek uit te gaan- met de stof voor mijn klant. Ik heb per slot van rekening zo betrouwbaar mogelijk informatie nodig.

Volgens de bronnen die ik gelezen heb (WikiHow (1), Skillshare Blog (2), TheSpruceCrafts (3)) is het belangrijk om de stof eerst voor te wassen, om zo de fabrieksbewerkingen te verwijderen. Hierna wordt aangeraden een “grondverf” (“mordant”) aan te brengen. Deze helpt de vezels van de stof te openen om zo de kleuring binnen te laten. Materialen die hiervoor gebruikt kunnen worden zijn zout (1,3), azijn (1) of aluin (2). 

Daarna wordt de stof pas geverfd. Als laatste kan een nabewerking worden gedaan maar omdat ik het geheel low-budget wilde houden- en echt niet wist waar ik roest vandaan kon halen- heb ik dit niet gedaan. Volgens TheSpruceCrafts en SkillShare kan dit worden gebruikt om de kleur in een andere tint te transformeren.

Voor het kleuren van de stof zijn er verschillende punten in het proces onderzocht. Allereerst het verschil tussen voorwassen met de machine of op de hand. Daarnaast wilde ik het effect zien van koud kleuren- het weken van de stof in kleurstof zonder deze te verwarmen. Ook is er gepoogd kleur aan te brengen zonder een voorkleuring. Daarnaast is de vastheid van de kleur getest door het na kleuren uit te wassen. De hoofdvraag is hiermee: “Wat is de beste techniek om stof “naar wens” te kleuren voor zowel een lichte koffiekleuring als een tintveranderende rode kleuring.

Werkwijze

Van een 100% Wol (brandtest*) zijn 9 stukjes geknipt van 10×10 cm. Deze zijn onderverdeeld in verschillende testgroepen. De termen worden hieronder uitgelegd.

*Een brandtest is één van de technieken om de samenstelling van stof te bepalen. Men neme een stukje stof (bijv. 2×2 cm), en houdt deze (bij voorkeur) met een tang of onbrandbaar gebruiksvoorwerp vast. Daarna steekt men het stukje stof in de brand. De geur, snelheid van het uitdoven en residu vertellen veel over de stofsamenstelling.Hoewel het niet een kwantificerende test is (als in dat percentages van vezelsamenstelling te bepalen is) kan het goed gebruikt worden om te achterhalen wélke vezels er aanwezig zijn. ik gebruik het zelf altijd om mijn stoffen na aanschaf te testen en op die manier de beste verzorging te kunnen adviseren. Mocht hier meer informatie over gewenst zijn, benader me! Ik kan er altijd een artikel over schrijven.

1. Blanco
2. Blanco handwas
3. Blanco machinewas
4. Handwas bruin
   1. Nagewassen (niet in resultaten)
5. Handwas rood
   1. Nagewassen (niet in resultaten)
6. Machinewas bruin
7. Machinewas rood
8. Koud kleuring bruin zonder wassen
9. Handwas bruin zonder grondlaag. (niet in resultaten)

Handwas (2, 4, 5, 9)

Een wolstukje is gewassen met een dopje G’woon wolwasmiddel opgelost in een gootsteen vol met handwarm water. Er is zachtjes geboend door met beide duimen over het stukje te wrijven. Hierna zijn ze onder lopende kraan uitgespoeld.

Machinewas (3, 6, 7)

Een wolstukje is in een waszak, samen met de andere stukjes in een waszak in de wasmachine geplaatst. De machine heeft een 40 graden wolprogramma gedraaid met G’woon kleurwasmiddel.

Blanco (1, 2, 3)

Buiten de beschreven bewerkingen heeft dit stukje geen andere bewerkingen ondergaan, zelfs geen grondverf.

Rood (5, 7)

Er is een roodpaarse kleurstof gemaakt door 100 g gedroogde kidneybonen een week in water te weken. Toen bleek dat dit slechts een gelige kleurstof opleverde, zijn de bonen volgens aanwijzing op de verpakking gekookt. De bonen zijn na koken in een chili sin carne verwerkt, welke is opgegeten.. Het kookvocht is door een stuk katoen in een schone glazen pot gefilterd.

Bruin (4, 6)

Er is een bruine kleurstof gemaakt door 5 eetlepels koffie in een pot  van 250 mL te doen. Deze pot is aangevuld met water en heeft een week geweekt in de vensterbank alvorens door katoen een schone glazen pot in gefilterd te worden

Basisverf

Deze behandeling is toegepast op alle proefstukjes, behalve de blanco’s (1, 2, 3) en de testgroepen zonder basisverf (9). In een geëmailleerde pan is water aan de kook gebracht met voor elke zestien (volume)delen water één (massa)deel zout. 200 mL water kreeg 12,5g zout. Na het koken is het gas omlaaggebracht en zijn de stukjes wol toegevoegd om voor een uur te “sudderen”. Hierna is het gas uitgezet en is gewacht tot het geheel weer op kamertemperatuur was. Voor de proefstukjes duurde dit drie uur.

Kleuren

De verf is verdund met water aan de kook gebracht. De verdunning is op het oog gegaan- het water had de gewenste kleur. Hierna zijn de vochtige stukjes wol toegevoegd. Afhankelijk van de kleuring was de suddertijd 15 min (bruin) tot een uur (rood).

Koudkleuren (8)

In deze experimentele opzet is een proefstukje in een pot verf gelegd en daar voor een uur gehouden. Het verschil met normale kleuringen is dat de verf en stof niet verwarmd zijn geweest. Ook zijn in dit onderzoek de koudgekleurde stukken stof niet voorgeverfd.

Nagewassen (4a, 5a)

Deze stukjes zijn na het kleuren en resultaten observeren in twee geknipt. De ene helft is als blanco behandeld. Deze zijn, na het kleuren zoals bij “rood” en “bruin” omschreven, niet meer verder bewerkt om zo het effect van het tweede maal wassen (dingen als kleurvastheid en krimp) vast te kunnen stellen.

Resultaten

Machinewas vs. handwas

De machine gewassen stukjes zijn sterk vervilt tot wel 70% van de originele grootte. Handwas kromp ook, maar was tot max 90% gekrompen van de originele grootte. 

Voorkleuring

Een van de bij-effecten van het vooraf kleuren was dat de stofvezel open ging. Daardoor ontsnapte de oorspronkelijke kleur van de stof en werden de witte stofvezels licht gekleurd. Ook werden de meer intens gekleurde vezels wat vlakker van kleur.

Kleuring

De kleuringen zijn goed verlopen. De natuurlijke kleuringen zijn minder helder dan de synthetische kleuringen die nu veelal op stof worden gebruikt met een ietwat “vaal” gevolg. Kleuring had weinig invloed op extra krimpen. De kleuring spoelde niet uit in het nawassen. De rode kleurstof heeft vrij licht gepakt- vermoedelijk door een korte kooktijd of te weinig kleurstof.

Koudkleuren vs. warm kleuren

Koudkleuren heeft langzamer effect onafhankelijk of de stof voorgewassen is of niet. Er heeft geen koudkleuring plaatsgevonden met een basisverf.

Niet bijgevoegde samples

De staaltjes die niet zijn bijgevoegd zijn pas na het maken van de foto geprobeerd. Om deze reden staan ze niet op de foto. Het nawassen had geen zichtbaar effect op de staaltjes. Ook het kleuren zonder grondlaag toonde geen verschil met de blanco (1).

Conclusie

De machine gewassen stukken waren een goed voorbeeld van hoe wol niet verzorgd dient te worden. De meeste wasmiddelen bevatten enzymen, om op die manier vuil “op te eten” vanuit de stofvezels. Het lastige met enzymen is dat ze ook stoffen als wol en zijde opeten- omdat de structuur van deze stoffen te erg aan dierlijk vuil  lijkt. 

Als ik hier ooit verder onderzoek naar zou willen doen zou ik de machine groep met het wolwasmiddel uit willen wassen in plaats van een gewoon wasmiddel. Mocht jij ooit iets willen wassen van wol, raad ik dat eerlijk gezegd ook aan.

Dit artikel is geenszins wetenschappelijk. Er zijn geen cijfers uit de stukjes stof gewonnen, er is geen sprake van significantie buiten het visuele aspect, noch statistische testen. Het zijn mijn persoonlijke observaties en ik hoop dat het jou helpt bij toekomstige projecten.

Voor mijn klant heb ik een opgeschaalde kleurroutine gebruikt voor de rode stof- met als gevolg dat ik ruwweg 1200g aan bonen heb verbruikt voor bonengerechten- en vooral voor de kleurstof die vrij komt. De koffiekleuring is gedaan zonder een voorkleuring. De koffie is puur bedoeld om de vezels wat minder “nieuw” over te doen komen, niet om de stof donkerbruin te kleuren. Om die reden houd ik liever de intensere vlekjes.

Achteraf kwamen mijn klant en ik tot de conclusie dat, ondanks het verven, de rode stof niet helder genoeg was dus deze heb ik nog nabewerkt met een wijnrode commerciële kleurstof. 

Ik denk al met al dat het gebruik van natuurlijke kleurstoffen heel goed is om kleur- of tintcorrecties uit te voeren. Hele lappen stof (of bollen wol) kleuren kan ook- maar als het niet een pastel mag worden is er wel heel veel materiaal nodig om de kleuring goed te laten lukken. Dan wordt het de vraag of het het nog financieel waard is.

Zou jij nou graag willen dat ik iets persoonlijk voor jou maak? Of zou jij graag een op een van mij willen leren hoe kleding maken nou eigenlijk gaat? Neem contact op met info@rolekostuumbouw.nl en ik zal persoonlijk jouw mail beantwoorden!

Wil je nu al hulp met dat ene kostuum wat gescheurd is? Meld je dan aan voor de mailinglijst op role-kostuumbouw.nl/proberen en krijg een gratis e-book wat alles uitlegt over reparaties!