Kostuums maken deel 4: Je naaimachine is zo eng nog niet

Nadat de stof geknipt en voorbereid is kunnen we het kledingstuk eindelijk in elkaar zetten! Nu kan je alles met de hand aan elkaar naaien, maar dat duurt lang en vaak ziet het er met een naaimachine een stuk netter uit.

Het zal me helaas niet lukken om je in dit artikel uit te leggen hoe je precies dat ene kledingstuk wat je gekozen hebt in elkaar te zetten, een broek gaat immers op een totaal andere manier in elkaar dan een tuniek, maar ik zal wel proberen te vertellen hoe een naaimachine werkt, wat de meest gebruikte steken zijn, wat een ruwe volgorde is van dingen in elkaar zetten, en hoe je kleding netjes afwerkt. Voor de exacte volgorde van jouw kledingstuk moet je kijken in de patroonbeschrijving of zoeken op internet.

Hoe werkt een naaimachine

Ook hier moet ik je vertellen dat ik niet precies kan zeggen hoe jouw machine exact werkt; daarvoor moet je in de handleiding van de machine zelf kijken. Maar ook hier zijn er dingen die wel algemeen gelden.

Alle machines stikken bijna altijd met twee draden, een boven- en een onderdraad. Zoals de namen al aangeven is de bovendraad de draad die van het klosje garen bovenlangs over de machine en dan door de naald heen gaat. De onderdraad komt van het spoeltje dat onderin de naaimachine zit. Dit spoeltje moet je zelf in de juiste kleur garen op de machine opwinden, hoe dat moet kan je in de handleiding terugvinden.

Bij de machine hoort een voetpedaal dat je op de grond kan leggen, hiermee kan je de snelheid waarmee je stikt regelen.

Vaak zit er aan de rechterkant van de machine een wat grotere draaiknop die de naald omhoog en omlaag beweegt, dus de handmatige versie van op het voetpedaal drukken. Draai de knop altijd naar je toe, nooit van je af, dat is niet goed voor de machine. Met deze knop kan je bijvoorbeeld de naald omhoog halen voordat je stof weghaalt van je machine.

Ook zit er ergens een hendeltje of knop waarmee je de machine achteruit kan laten stikken. Dit is vooral handig aan het begin of eind van een naad. Stik zo’n drie steken heen en weer en je draad zal niet snel meer loskomen, het is hetzelfde alsof je er in knoopje in zou leggen.

Dan heb je vaak verschillende knoppen op de machine zitten waarmee je de lengte van de steek en de breedte/soort steek in kan stellen, deze zijn per machine anders maar wel heel belangrijk dus zorg dat je weet hoe ze werken en wat ze doen.

Meest gebruikte steken

Dan gaan we nu over naar een wat praktischer gedeelte: veelgebruikte soorten steken. Wil je weten wat een steek doet? Dan raad ik je aan om eerst een klein stukje te stikken op een proeflapje, dan weet je exact wat een steek doet en of de machine juist ingesteld staat (dit is vooral belangrijk voor de juiste lengte/breedte zigzagsteek).

Rechte stiksteek: De meest gebruikte steek. Wil je stofdeel A aan stofdeel B, dan stik je het aan elkaar met een rechte stiksteek. Dit is een steek die een rechte lijn stikt. Hiervoor zet je de naaimachine op rechte steek, en standaard op steeklengte 2,5. Voor dikke of bont stoffen kan je de steeklengte groter maken, maar met bijna alle stoffen is 2,5 perfect.

Zigzagsteek: Na de rechte stiksteek de meest gebruikte steek. Zoals de naam al zegt geeft deze steek een zigzag patroon. De breedte en steeklengte zijn variabel en het ligt eraan wat je wil doen hoe je ze in moet stellen. De zigzag steek wordt vaak gebruikt om rafelende randen af te werken zodat ze niet verder rafelen. Zet de steek daarvoor lekker breed met een kleine steeklengte.

Als je met stoffen werkt die veel stretch hebben kan je de stofdelen ook met een flauwe zigzag aan elkaar stikken ipv een rechte stiksteek. Hiervoor houd je de steeklengte op 2,5 en de breedte van de zigzag steek klein zodat het net geen rechte stiklijn is. Als de stof dan rekt heeft het stiksel nog wat ruimte om mee te rekken ipv dat het direct breekt

Eigenlijk zijn de rechte stiksteek en de zigzagsteek de enige twee steken die je echt moet weten om te kunnen naaien, er zijn nog andere mogelijkheden maar de hoeveelheid verschillende soorten steken verschillen ook weer per machine.

Toch wil ik er nog eentje behandelen omdat het erg handig is en het op veel machines zit. De optie om knoopsgaten te maken. Vaak heb je drie standen op de machine die samen een knoopsgat maken. Op de eerste stand wordt er een randje met zeer dicht op elkaar staande zigzagsteken gemaakt (Je moet vaak nog wel de steeklengte instellen op knoopsgatstand). Met de tweede stand van de machine wordt er heen en weer gezigzagd op dezelfde locatie om het begin of einde van het knoopsgat te maken. Op de derde stand wordt het randje parallel naast de eerste weer teruggestikt. Dan zet je hem weer terug op de tweede stand om het begin/eind randje te maken. Er zijn machines die het hele knoopsgat in één keer kunnen maken, maar vaak zijn dat computergestuurde machines, en die werken echt per machine anders, dus dan zou je in de handleiding moeten kijken.

Volgorde van in elkaar zetten

Dan kunnen we nu echt aan de slag met het in elkaar zetten van het kledingstuk! Zoals ik al eerder aangegeven heb zijn er nogal wat verschillende kledingstukken, en raad ik je aan de patroonbeschrijving goed door te lezen voordat je begint met naaien. Probeer te begrijpen wat je gaat doen voordat je het doet.

Toch is er een algemene volgorde waarin stukken stof aan elkaar gezet kunnen worden, natuurlijk zijn er weer kledingstukken die afwijken, maar dan zal dat aangegeven worden in de beschrijving.

Als eerste zullen vaak figuurnaden in elkaar gezet worden, denk aan coupenaden in vrouwenkleding om vorm te geven.

Vervolgens zullen decoraties die er later lastig opgezet kunnen worden op de stof genaaid worden. Denk aan kontzakken op broeken, of zakken op jassen of vesten.

Wat er daarna moet gebeuren verschilt echt per patroon, maar voor simpele broeken begin je dan vaak aan de zijnaden, en voor shirts vaak met de schouder en zijnaden.

Naden afwerken

Zodra je twee stukken stof aan elkaar gezet hebt, zal je zien dat je wat naden overhoudt. Met rafelige stof wil je de ‘restantjes’ zeker afwerken, anders kan de naad gaan uitscheuren als je het kledingstuk vaak draagt. Met stof die niet rafelt kan je ervoor kiezen om de naadtoeslag niet af te werken, bijv met dikke stoffen, maar het ziet er vaak wel netter uit als je het wel doet.

Er zijn meerdere opties om je naden netjes af te werken. Eentje heb ik al genoemd, dat is namelijk met een zigzagsteek. Voor het afwerken met een zigzagsteek zet je de steeklengte klein en de breedte groot. Vervolgens leg je de stof zo neer dat de naald aan één kant in de stof steekt en aan de andere kant van de zigzag net naast de stof valt. En op die manier stik je langs de hele naad zodat die niet verder kan rafelen.

Je kan ervoor kiezen om beide naden apart of samen af te werken, zie de foto’s hiernaast. Voor naden die rondlopen zoals mouwgaten is het handiger om ze apart te zigzaggen, voor andere naden maakt het niet zoveel uit en kan je zelf kiezen wat handiger is.

Zelf werk ik eigenlijk alle naden die afgewerkt moeten worden af met een zigzagsteek. Maar er zijn heel veel mogelijkheden om ze netjes af te werken. Omdat ik ze hier niet allemaal uit kan leggen verwijs ik je voor meer soorten naden en afwerkingen naar: https://allesovercosplay.nl/soorten-naden/ Over het algemeen gezien ga je voor simpele larp kleding niet hele fancy naden nodig hebben, maar het is altijd leuk om te weten dat er andere opties zijn.

Dan heb je nog wat naden die altijd afgewerkt moeten worden maar net op een andere manier. Ik heb hier over zomen. Dit zijn bijvoorbeeld de uiteinden van mouwen en de onderkant van een shirt. Omdat dit niet twee stukken stof aan elkaar zijn maar het uiteinde van één stuk wil je het net wat anders afwerken. Dit is heel simpel, een beetje afhankelijk van de dikte van de stof, maar je kan het randje over de hele lengte ongeveer een centimeter naar binnen slaan. Dan sla je dat hele randje nog een centimeter naar binnen en stik je over de hele lengte. Dan heb een een mooie zoom die ook niet kan gaan rafelen.

Naast naden afwerken met de gewone naaimachine heb je ook een lockmachine en een coverlockmachine. Deze machines zijn er ongeveer voor gemaakt om naden netjes af te werken (net als bij kleding die in de winkel hangt), maar, omdat dit een post is die vooral voor beginners bedoeld is, ga ik er hier verder niet op in.

Veel voorkomende problemen

Dan nog een stukje over problemen die je tegen kan komen bij het naaien.

Natuurlijk kan het gebeuren dat je iets scheef/ondersteboven/binnenstebuiten/verkeerde delen aan elkaar naait (ik heb ze allemaal wel eens gehad). Dan is er een heel handig hulpmiddeltje om de naden weer uit elkaar te halen. Ik heb het hier over een tornmesje, dit is zo ongeveer onmisbaar bij het naaien van kleding, want iedereen maakt wel eens fouten. Het bestaat uit een klein handvat met daaraan een stukje ijzer dat eindigt in een lange en een kortere punt; tussen de punten zit een scherp mesje. Als je een naadje fout gemaakt heb kan je de lange punt tussen het stiksel duwen en dan met het mesje de draad doorsnijden. Let hierbij heel goed op dat je niet de stof meepakt, want dan zit er een gat in de stof. Als je dan je twee stoffen een beetje uit elkaar trekt zal je steeds meer je stiksel zien en kan je dat ook één voor één doorsnijden tot je het hele stuk wat fout gegaan was uit elkaar hebt. Vervolgens kan je het opnieuw proberen.

Het kan zijn dat wanneer je net begint aan een steek de machine allemaal lussen maakt in plaats van een nette naad te stikken. Het kan zijn dat er iets fout gegaan is met het inrijgen. Haal het klosje garen helemaal van de machine af, haal het spoeltje uit de machine en rijg ze allebei opnieuw in. Vaak verhelpt dit het probleem. Blijft de machine nog lussen? Probeer het nog een keer. Is het dan nog niet verholpen? Vraag er dan iemand bij die meer weet van de machine, want dan verschilt het weer per machine waar het aan kan liggen.

De machine slaat steken over als je aan het naaien bent? Ook nu kan je proberen of het opnieuw inrijgen van de machine helpt. Slaat de machine dan nog steken over? Dan kan het zijn dat er iets net niet klopt met de naald en kan je proberen of het vervangen van de naaimachinenaald met een nieuwe naald helpt. Lost dat het probleem niet op? Vraag er dan iemand bij die meer weet van de machine.

Zie je de onderste draad aan de bovenkant of zie je de bovenste draad aan de onderkant van de stof? Dan is er waarschijnlijk iets verkeerd met de draadspanning. Hier staat heel duidelijk uitgelegd hoe en wat. Omdat dit een site is van een specifieke machine van het merk Brother kan het zijn dat draadspanning instellen anders werkt op jouw machine maar de problemen met de draad zijn hetzelfde.

Dit is vaak niet iets wat opeens ontstaat, maar kan wel gebeuren als de machine bijv verplaatst is. Ook hier geldt, lost dit het probleem niet op, vraag dan iemand met meer verstand van de machine.

Ik hoop dat ik je hiermee een beetje de beginselen van het zelf kleding naaien heb uit kunnen leggen. Zijn er vragen of opmerkingen? Dan hoor ik het graag via mariska@larp-platform.nl. Ook vragen over het maken van kleding kan je me stellen, ik garandeer niet dat ik het uit kan leggen, maar ik zal mijn best doen!