Help, ik wil met leer aan de slag!

Binnen LARP is leer een veelgebruikt materiaal voor kostuums en accessoires. Waar moet je echter op letten wanneer je aan de knutsel wilt met leer? Wat zijn de prijzen die je kan verwachten? Welk type leer is geschikt voor welk eindproduct? In dit artikel staat een korte uiteenzetting over de verschillende, meest voorkomende types leer en waar op te letten wanneer je het aanschaft, zowel om mee te knutselen, of als kant-en-klaar product.

Plantaardig vs. Chroom

Het eerste onderscheid dat ik wil uitleggen is de looi van het leer. Dit heeft grote invloed op wat je met het leer kan doen en hoe gevoelig het is voor vocht en vuil. De meeste lederen producten in de wereld zijn gemaakt van chroom gelooid leer, een proces dat het leer behoudt, beschermt en bruikbaar maakt. Denk aan je leren jas of broek; er is een grote kans dat het chroom gelooid is.

Een ander veel voorkomende type looi binnen LARP is plantaardig. Het leer voelt steviger en stugger aan en wordt daardoor vaak voor harnassen gebruikt. Het grote voordeel van plantaardig gelooid tuigleer is dat het vocht opneemt, waardoor het in vorm gezet kan worden. Daarnaast is het oppervlak geschikt voor embossing en ongekleurd plantaardig gelooid tuigleer neemt goed leerverf op. Het wordt niet alleen veel voor harnassen gebruikt, maar ook tassen, riemen en buiten LARP bijvoorbeeld voor paardentuigage. Plantaardig gelooid leer onderhoud je door het eens in de zoveel tijd in te vetten. Dat kan met schoenpoets, zadelvet of andere leerpoetsspullen. Houd je dit regelmatig en netjes bij, dan kan een goede kwaliteit riem van dit type leer misschien wel je hele leven meegaan. Plantaardig looien is echter wel een stuk kostbaarder dan chroomlooien en dat is dus een belangrijke overweging wanneer je aan de knutsel gaat. Er zijn nog meer manieren om te looien, maar chroom en plantaardig gelooid zijn de meest voorkomende in ons wereldje en daarom houd ik het hierbij.

Kwaliteit

In de bovenstaande alinea noemde ik kwaliteit. In de leerwereld kan daar op verschillende vlakken extreem veel verschil in zitten. Als eerste moet je letten op de kwaliteit van de looi. Is de achterkant van je schapenvel wat blauwig? Dan kan het zijn dat de chemicaliën uit het looi-proces niet helemaal goed zijn uitgewassen. Zoals bij veel producten, zijn er gevallen waar er ingeleverd wordt op de kwaliteit om meer winst te genereren, bijvoorbeeld door lagere kwaliteit producten te gebruiken, of door het looien zelf af te raffelen.  De kwaliteit van leer bepalen is niet gemakkelijk. Het is een vaardigheid die je over de jaren heen waarschijnlijk langzaam en op natuurlijk wijze ontwikkeld en zelfs dan kan je er naast zitten.

Het belangrijkste waar je in ieder geval op moet letten tijdens het shoppen is dat het leer dat je koopt niet te droog is. Leer heeft vetten ingesloten zitten door het looiproces. Deze vetten zorgen er o.a. voor dat je leer niet zomaar breekt en langer zal meegaan. Dus laat je hand over ieder lapje leer gaan dat je overweegt om op te droge plekken te controleren.

Leer heeft laagjes!

Naast de kwaliteit van het looi proces, is er natuurlijk ook nog een verschil tussen de verschillende lagen leer die je kan kopen en welk onderdeel van de huid je koopt. Dit laatste is in het bijzonder bij plantaardig gelooid tuigleer van belang. Zo levert de buik van een koe een stuk leer op dat een heel stuk rekbaarder is dan de rug. Er zit dan ook een prijsklasse verschil tussen die stukken wanneer je ze afzonderlijk koopt. De laag is echter ook een belangrijke overweging. Leer wordt namelijk in het verwerkingsproces gesplitst tot de gewenste dikte die de klant wil hebben.

De bovenste laag, de mooiste, meest stevige en duurste laag, is een type leer dat ‘volnerf’ wordt genoemd. Het heeft de meest natuurlijke tekeningen, maar kan ook oneffenheden bevatten zoals insectenbeten en littekens van bijvoorbeeld prikkeldraad.

Vervolgens is er ‘top grain’ leder, waarbij de onvolkomenheden van de toplaag zijn weggeschaafd om een uniform geheel te creëren. Soms wordt deze laag ook bedrukt met een patroon. Dat kan heel subtiel zijn zodat het lijkt op een natuurlijke huid, maar het kan ook iets heel duidelijk zijn, zoals een slangenprint. Tevens kan er een plastic laag overheen zitten. Het is maar net wat de klant wil hebben.

Daarna is er ook nog het zogenaamde splitleer of suède. Dit is binnen de LARP-wereld ook nog steeds een populaire keuze. Het is een goedkopere, maar ook minder sterke optie die je kan kiezen voor je knutselprojecten. Splitleer heeft geen gladde kant en zal een stuk grovere structuur hebben. De meest voorkomende reparatie die langskomt bij mijn bedrijf, is een uitgescheurd stuk goedkoop splitleer, dat gebruikt is als de basis van een pantser, waar vervolgens andere delen op geniet of genaaid zijn. Een minder slimme keuze wanneer een LARP’er kracht op deze zwakkere punten in het harnas gaat zetten door ermee over de grond te rollen, achter bomen blijven haken  of andere rare capriolen uithaalt. Wanneer je leer gaat kopen, let ook even op de achterkant van het stuk dat je koopt en hoe dicht de structuur daar is, dit is ook een goede indicatie van de kwaliteit van het leer.

Overigens worden de reststukken van het leer uit het looi proces natuurlijk niet zomaar weggegooid. Er kan hondenvoer van gemaakt worden, of het kan heel slim in elkaar geperst worden tot…. een lap leer! Dit zogenaamde persleer is uiterst ongeschikt voor LARP. Hier komen dan ook vaak de horror verhalen vandaan, zoals wanneer je van mensen hoort dat een harnas of riem al na 2 evenementen letterlijk uit elkaar valt. Persleer mag men wel nog steeds leer noemen en veelal zijn producten met het al bekende ‘genuine leather’ labeltje juist hiervan gemaakt (of van splitleer); vrij misleidend dus. Verschillende lagen leer zijn geschikt voor verschillende eindproducten. Split kan nog steeds een goede (en goedkopere) optie voor je kostuum zijn, maar hang er niet al te veel gewicht aan, en ga er niet teveel aan trekken. Kijk tevens naar de dichtheid van het leer dat je aanschaft: een grovere structuur duidt vaak op een diepere laag van (in) de oorspronkelijke huid en is dus minder sterk.

Tips bij het kopen van leer, let erop dat er geen plastic laag overheen zit of dat het stiekem in elkaar geperst leer is en pulk even aan de zijkant, goed leer hoor je niet open te kunnen pulken en hoort ook geen laagje vanaf te komen.

Hert, rund en andere dieren

Als laatste nog een stukje over de verschillende types leer: diersoorten, want ook hier zijn er verschillende eigenschappen. Formaat is natuurlijk een belangrijke eigenschap, want je kan veel makkelijker die grote overjas uit één koeienhuid halen, dan uit een heel aantal kleinere geitenvelletjes. Dat inzicht spreekt echter voor zich en moet je vooral zelf bepalen. Het is echter wel handig om een paar verschillende eigenschappen te kennen. Als eerste koeienhuid, ongetwijfeld het meest gebruikte type leer binnen LARP. Het is stevig, wat grover qua structuur en kan naar verhouding veel hebben. Het is vaak echter ook wat stugger, dus wellicht minder geschikt wanneer je een klein soepel buideltje wilt maken. Daarentegen is het uiterst geschikt voor grote tassen, overjassen en lichtere vormen van harnas. Tevens is het naar verhouding niet heel prijzig.

Is koe je wat te stug, maar heb je toch mooie grote stukken nodig? Kijk dan eens naar kalfshuid. Dit is een heel stuk soepeler, wat fijner van structuur, maar is ook een stukje rekbaarder. Kalfshuid is vaak wel iets prijziger dan koe.

Een stapje kleiner kom je op hertenleer uit. Een schitterend, heel erg zacht en extreem soepel vallend product, dat goed drapeert en goed waterbestendig is. Ondanks dat het zoveel fijner aanvoelt, is het wel degelijk een zeer sterke leersoort. Houd er echter wel rekening dat hert ook het meest rekbare type leer is in dit artikel. Hert is naar verhouding een stuk prijziger vergeleken met de meeste leersoorten, maar een schitterend product om mee te werken.

Een ander type leer dat naar verhouding rekbaarder is, is schaap. Schaap voelt tevens vaak ietsje vettiger aan, is vrij zacht en heeft weer een geheel eigen structuur en look.

Dan is er natuurlijk nog geitenleer. Het valt soepel, is naar verhouding erg sterk, heeft een fijne structuur, rekt zeer weinig en is goed waterbestendig. Het is minder zacht dan schaap en hert.

Vervolgens is er nog varkensleer, dat echt zijn eigen look heeft, doordat de poriën wijder uit elkaar staan en vrij groot zijn, dit zorgt voor een meer oneven aangezicht. Het is vaak wel de goedkopere leersoort, dus let goed op dat het wel goed gelooid is en niet gemakkelijk scheurt. Geit is een sterkere optie. Voor de absolute krachtmeting, is er overigens nog kangoeroeleer,. Een rolletje vlechtband daarvan kost echter een aardige duit.

Quanta costa? – Wat kost dat?

Leer kan je op de markt kopen, online, of je kan bij een leerhandelaar langsgaan. Niet alle grotere leerhandelaren laten particulieren toe, maar ze zijn er wel. De meest bekende, en goedkoopste, binnen LARP’end Nederland is Echt Leer, in Noord-Scharwoude. Het is altijd verstandig om zelf langs te gaan om je eigen leer uit te zoeken, hoe ver de autorit ook is. De daadwerkelijke kwaliteit van een huid is niet van een foto af te lezen, die moet je zelf zien en vooral voelen. Dit is in het bijzonder van belang bij plantaardig gelooid leer! De prijs voor leer gaat vaak per vierkante voet of per vierkante meter, een voet is 30 bij 30 centimeter en heel grofweg, gaat er 10 vierkante voet in 1 vierkante meter. Chroom gelooid leer kost meestal tussen de 2 en 6 euro de voet (exclusief btw), zolang je het niet op bestelling laat maken en inkoopt uit ‘rest partijen’, zoals de meeste LARP’ers doen. Daarbij moet je rekening houden dat 2 euro extreem goedkoop is en een mooi hertenvelletje die 6 euro ook nog wel eens gemakkelijk kan overstijgen qua prijs. Plantaardig gelooid tuigleer kost meestal tussen de 6 en 12 euro de voet, exclusief btw. Bij dit type leer zijn ook de dikte en het onderdeel van de huid die je koopt van belang voor de prijs. De belangrijkste prijsfactor voor al het leer is natuurlijk kwaliteit.

Tot slot

Hopelijk dat dit artikel een goede eerste blik heeft gegeven op de verschillende types leer in omloop en waar op te letten wanneer je leer aanschaft. Werken met leer is ontzettend leuk, maar goed materiaal is de basis van een geslaagd project en dat is nog niet altijd even gemakkelijk. Zelf werk ik al meer dan 15 jaar met leer, in het begin fijn af en aan knutselen, maar nu ook al aardig wat jaren professioneel. Er is altijd bij te leren en alhoewel ik een aardig goed inschattingsvermogen heb ontwikkeld over de jaren heen, sta ik ook nog wel eens voor verrassingen.

Dit is een gastartikel van Harma Lever van Barbwire & Roses.